Rexistros
Parroquiais e estudos Xenealóxicos
 |
| Ejemplo de los primeros libros de nuestra parroquia con cubiertas de pergamino |
Para ler o artígo completo clicar en "Seguir leyendo"
A calquera persoa con afección pola Historia interésalle saber que pasou nun determinado momento significativo, cales foron as súas causas e que consecuencias produciron. Esta sucesión de acontecementos tamén nos ensina que nada é independente do pasado, senón consecuencia del, e que os erros cometidos polos nosos devanceiros só pódense evitar en xeracións posteriores coñecéndoos e analizándoos.
Á marxe dos grandes acontecementos con transcendencia global, hai pequenos feitos que teñen un interese persoal, que non van máis aló dunha simple curiosidade. Esta curiosidade conduce a un labor de investigación na documentación existente para, aos poucos, ir enchendo os baleiros de información respecto ao coñecemento que pretendemos. É un labor case de detective, onde se deben ir unindo evidencias pequenas para chegar a algunha conclusión maior apoiada nun razoamento consistente.
Como interesado pola historia en xeral, sempre me intrigou saber o máis posible dos meus antecedentes persoais, das miñas orixes, do lugar onde nacín, desde cando existía, se a miña familia sempre viviu alí ou chegaron procedentes doutros lugares, se as terras foron da súa propiedade ou ben se traballaron en réxime de servidume ou mediante o pago dun foro ao titular da propiedade, tal como era común no Antigo Réxime, e outras tantas preguntas ás que ninguén soubo nunca responderme.
 |
| Libros de bautizados posteriores |
Nos meus anos
novos, o estudo e o traballo impedíronme todo labor investigador nesta liña,
aínda que a inquietude por dar resposta a todas esas preguntas sempre estivo
presente en min. Pero nos últimos anos, próxima xa a xubilación, decidín
comezar este labor investigador arrincando do estudo da miña árbore
xenealóxica, ou o que é o mesmo, investigar quen foron os meus devanceiros.
Inicialmente non tiña a menor idea de ata onde podería chegar no tempo, nin que
tipo de documentación tería ao meu alcance.
En 2012 comecei a miña investigación. Primeiro preguntei ao noso párroco polo rexistro de bautizados, informándome que todos os libros antigos estaban no Arquivo Histórico Diocesano de Ourense, que está situado nas dependencias do Seminario Maior de Ourense. En concreto, o libro de Bautizados, que é o primeiro e máis importante a consultar, está depositado no devandito arquivo para os datos anteriores a 1914. Alí encamiñei os meus pasos, xa que todos os meus avós naceran con anterioridade a esa data.
En 2012 comecei a miña investigación. Primeiro preguntei ao noso párroco polo rexistro de bautizados, informándome que todos os libros antigos estaban no Arquivo Histórico Diocesano de Ourense, que está situado nas dependencias do Seminario Maior de Ourense. En concreto, o libro de Bautizados, que é o primeiro e máis importante a consultar, está depositado no devandito arquivo para os datos anteriores a 1914. Alí encamiñei os meus pasos, xa que todos os meus avós naceran con anterioridade a esa data.
 |
| Libro de bautizados de comienzos del s. XIX |
Xa no Arquivo
Diocesano puiden saber que os libros da nosa parroquia arrincaban en 1655, o
que xa me pareceu unha antigüidade suficientemente significativa como para
atopar interesante o inicio da investigación. O labor de procura pode ser aborrecida
e frustrante cando non atopas o que buscas, ou erras a liña sucesoria con
apelidos moi comúns na parroquia que se repiten frecuentemente. Axuda moito no seguimento
cara ao pasado da liña familiar o dato do nome dos avós que xa se reflicte nas
partidas desde 1780 aproximadamente. Con anterioridade só se reflectía o nome
dos pais cun só apelido, o que dificulta a identificación indubidada dos ascendentes.
Por exemplo, supoñamos que estamos na partida de Pedro, fillo lexítimo de
Domingos Pérez e de Catalina Pombar. Cando non temos o nome dos avós, ao
pretender atopar a partida do pai, Domingos Pérez, e non coñecer o nome do seu
pai, sendo Pérez un apelido frecuente, e figurar só un apelido, xa que tampouco
sabemos o apelido da súa nai, ábrense unha chea de dúbidas. Nalgúns casos
chégase a un canellón sen saída ou a unha liña sucesoria errada, que ás veces
son totalmente irresolubles e noutros moitos pódense atinxir conclusións
consistentes por eliminación, ou botando man do libro de matrimonios ou de
confirmados.
O devandito é só un exemplo dos obstáculos atopados. Pódense engadir outros, como a difícil ortografía dos párrocos que transcribían as partidas nos libros, as abreviaturas non coincidentes co que estamos habituados, as regras ortográficas que tampouco son iguais ás actuais, o uso de letras maiúsculas ou mesmo a división e separación das palabras, facendo todo iso que a lectura e interpretación dos libros non sexa un labor exactamente fluído.
O devandito é só un exemplo dos obstáculos atopados. Pódense engadir outros, como a difícil ortografía dos párrocos que transcribían as partidas nos libros, as abreviaturas non coincidentes co que estamos habituados, as regras ortográficas que tampouco son iguais ás actuais, o uso de letras maiúsculas ou mesmo a división e separación das palabras, facendo todo iso que a lectura e interpretación dos libros non sexa un labor exactamente fluído.
 |
| Primera página del libro de bautizados de 1805 |
No meu caso
concreto, ao non residir en Galicia, e limitar a miña estancia alí ás vacacións
de verán, xeralmente no mes de agosto, data en que o arquivo está pechado,
tamén limitou considerablemente o tempo que puiden dedicar a esta misión. Só
nos últimos anos, adiantando unha semana o meu desprazamento, na última semana
de xullo puiden destinar un ou dous días a esta tarefa. O horario tamén é moi
limitado, xa que só está aberto de nove a trece horas, aínda que se contamos o
tempo morto ao chegar ata que se consegue o libro e que a partir das doce e
media hai que ir recollendo, o tempo efectivo de investigación escasamente
excede das tres horas por día.
Despois de cinco anos de traballosa investigación, aínda que como dixen cunha dedicación de só dous ou tres días como máximo por ano, cheguei a conclusións que me ilusionaron dobremente polas dificultades que debín sortear. Cheguei a identificar a liña da familia Carballo case con total certeza ata antes de 1655, reproducíndoa no cadro que figura ao final deste post. Tamén podo concluír que o primeiro Carballo da parroquia foi da miña familia, xa que en 1655 había dúas familias Carballo na parroquia, e concretamente en Requeixo. Curiosamente ámbolos dous Carballos chamábanse Ramón, pero nos rexistros parroquiais diferenciábanos, chamándolle a un Ramón Carballo, que era o da liña da miña familia, e o outro era Ramón Carballo de Tioira, o que implica claramente que veu a nosa freguesía con posterioridade, e para diferencialo do xa existente engadíanlle o seu lugar de procedencia, Tioira, que é unha parroquia do Concello de Maceda. Á vista do devandito, podo dicir que a miña familia viviu en Requeixo desde antes de 1600. É realmente unha mágoa que non existan rexistros anteriores, como noutras parroquias máis importantes, para avanzar aínda máis na súa orixe.
Despois de cinco anos de traballosa investigación, aínda que como dixen cunha dedicación de só dous ou tres días como máximo por ano, cheguei a conclusións que me ilusionaron dobremente polas dificultades que debín sortear. Cheguei a identificar a liña da familia Carballo case con total certeza ata antes de 1655, reproducíndoa no cadro que figura ao final deste post. Tamén podo concluír que o primeiro Carballo da parroquia foi da miña familia, xa que en 1655 había dúas familias Carballo na parroquia, e concretamente en Requeixo. Curiosamente ámbolos dous Carballos chamábanse Ramón, pero nos rexistros parroquiais diferenciábanos, chamándolle a un Ramón Carballo, que era o da liña da miña familia, e o outro era Ramón Carballo de Tioira, o que implica claramente que veu a nosa freguesía con posterioridade, e para diferencialo do xa existente engadíanlle o seu lugar de procedencia, Tioira, que é unha parroquia do Concello de Maceda. Á vista do devandito, podo dicir que a miña familia viviu en Requeixo desde antes de 1600. É realmente unha mágoa que non existan rexistros anteriores, como noutras parroquias máis importantes, para avanzar aínda máis na súa orixe.
 |
| Diligencia de revisión del libro de bautizados |
Hai outras
moitas dúbidas históricas que me intrigan, como cando os habitantes da
parroquia accederon á propiedade da terra que traballaban en calidade de foreiros,
pagando o foro ao mosteiro de San Estevo, ao de Rocas e ao marquesado de
Aguiar, dependendo da xurisdición na que estivesen as terras traballadas. Outra
característica da nosa parroquia é que nela confluían esas tres xurisdicións,
pasando a divisoria entre o mosteiro de San Estevo e o marquesado de Aguiar
precisamente por metade de Requeixo, sendo a divisoria un regacho que
atravesaba o lugar, hoxe xa subterráneo, pero que aínda lembran as persoas mais
idade.
Unha fonte de información de sumo interese é o catastro do Marqués da Ensenada, realizado entre 1749 e 1754, do que se conserva a documentación relativa á nosa parroquia, aínda que como dixen dividida en distintas xurisdicións, o que dificulta substancialmente a súa análise. Avancei bastante no estudo da súa documentación, aínda que me quedan moitos datos por analizar. Espero publicar un post nun próximo futuro con certa información que considero de interese para calquera que senta curiosidade pola historia máis próxima da nosa poboación e dos nosos devanceiros de hai máis de 260 anos.
Unha fonte de información de sumo interese é o catastro do Marqués da Ensenada, realizado entre 1749 e 1754, do que se conserva a documentación relativa á nosa parroquia, aínda que como dixen dividida en distintas xurisdicións, o que dificulta substancialmente a súa análise. Avancei bastante no estudo da súa documentación, aínda que me quedan moitos datos por analizar. Espero publicar un post nun próximo futuro con certa información que considero de interese para calquera que senta curiosidade pola historia máis próxima da nosa poboación e dos nosos devanceiros de hai máis de 260 anos.
 |
| Libro de bautizados y confirmados |
Estes estudos
xenealóxicos só son posibles pola existencia dos libros parroquiais. A
continuación resumo de forma sintética a orixe da súa implantación, e da orixe
e evolución dos apelidos.
O Concilio de Trento, convocado por Paulo III, desenvolveuse de forma descontinua entre 1545 e 1563. Foi un concilio ecuménico, é dicir, universal. Chámase de Trento polo nome da cidade do norte de Italia onde se celebrou. Concluíu as súas sesións no papado de Pío IV, despois de ocupar a sede papal, previamente e durante o seu desenvolvemento, Xullo III e Marcelo II. Celebráronse 25 sesións. O seu obxectivo fundamental foi a contrarreforma da igrexa católica como resposta á reforma protestante iniciada por Lutero no seu manifesto de Wittenberg. En 1517, Lutero cravou na porta da igrexa de Wittenberg as súas 95 teses, nas que atacaba as indulxencias e esbozaba o que sería a súa doutrina sobre a salvación da alma conseguida só pola fe. Este documento é coñecido como as 95 Teses de Wittenberg e considérase o comezo da Reforma Protestante.
O Concilio de Trento estableceu a obrigatoriedade dos párrocos de levar e custodiar uns libros rexistro da súa actividade pastoral e máis concretamente da impartición dos Sacramentos, en especial dos bautismos, as confirmacións, os matrimonios, as defuncións e o cumprimento pascual, así como un estrito rexistro de todas as rendas que permitían o sostemento da súa igrexa.
O Concilio de Trento, convocado por Paulo III, desenvolveuse de forma descontinua entre 1545 e 1563. Foi un concilio ecuménico, é dicir, universal. Chámase de Trento polo nome da cidade do norte de Italia onde se celebrou. Concluíu as súas sesións no papado de Pío IV, despois de ocupar a sede papal, previamente e durante o seu desenvolvemento, Xullo III e Marcelo II. Celebráronse 25 sesións. O seu obxectivo fundamental foi a contrarreforma da igrexa católica como resposta á reforma protestante iniciada por Lutero no seu manifesto de Wittenberg. En 1517, Lutero cravou na porta da igrexa de Wittenberg as súas 95 teses, nas que atacaba as indulxencias e esbozaba o que sería a súa doutrina sobre a salvación da alma conseguida só pola fe. Este documento é coñecido como as 95 Teses de Wittenberg e considérase o comezo da Reforma Protestante.
O Concilio de Trento estableceu a obrigatoriedade dos párrocos de levar e custodiar uns libros rexistro da súa actividade pastoral e máis concretamente da impartición dos Sacramentos, en especial dos bautismos, as confirmacións, os matrimonios, as defuncións e o cumprimento pascual, así como un estrito rexistro de todas as rendas que permitían o sostemento da súa igrexa.
 |
| Libro de difuntos de 1692 |
Todas estas
disposicións adquiren en España o rango legal por Real Cédula do 12 de xullo de
1564, promulgada por Felipe II. Con anterioridade xa levaban nalgunhas dioceses
ou parroquias significativas rexistros parroquiais, pero non de forma
xeneralizada. De feito, o Cardeal Cisneros foi un impulsor da reforma do clero
e dos libros parroquiais, moitas de cuxas teses foron posteriormente adoptadas
no concilio de Trento. Xa en 1501 estableceu a obrigatoriedade de identificar
as persoas co apelido paterno. Con anterioridade cada un era coñecido co seu
nome de pila e un alcume ou apelido que elexía libremente, o que conducía a
gran confusión e dificultades na identificación das persoas nos contratos e
outros documentos públicos. Varios irmáns, fillos dos mesmos pais, podían ter
apelidos diferentes. Esta disposición do Cardeal Cisneros foi o comezo da normalización
na transmisión dos apelidos de pais a fillos. A súa implantación levou o seu
tempo, e non foi ata o século XVII en que se xeneralizou o seu uso. Eran os
párrocos os que recibían instrucións dos bispos para impoñer estas normas. As
visitas pastorais ás parroquias e a revisión dos seus libros rexistro
evidencian estas instrucións.
 |
| Libro de bautizados de 1696 |
A inmensa
maioría das parroquias españolas iniciaron os seus libros entre 1500 e 1550,
polo que as normas emanadas da Cédula de Felipe II foron só unha convalidación
dunha práctica xeneralizada. O que hai que dicir é que esa norma aplicábase nas
grandes parroquias, pero non así nas pequenas de ámbito rural, como era o caso
da nosa. Como se pode observar, a Real Cédula de 1564 non se cumpriu de forma
inmediata, xa que na nosa parroquia empezaron os rexistros cen anos máis tarde.
Na Parroquia de San Cristovo de Armariz os libros comezan nos seguintes anos:
Bautizados 1655
Confirmados 1729
Matrimonio 1730
Defuntos 1656
Fábrica 1790
Confirmados 1729
Matrimonio 1730
Defuntos 1656
Fábrica 1790
Na nosa parroquia o libro de Bautizados está en depósito na parroquia con datos desde 1914. Os libros anteriores están custodiados no Arquivo Histórico Diocesano de Ourense. Os libros en xeral están bastante ben conservados.
O Arquivo
Histórico Diocesano está situado no Seminario Maior, no pavillón dereito.
Vista Hermosa.
Estrada do Seminario s/n. 32002 OURENSE
 |
| Libro de difuntos viejo |
A partir de
1492, en que foron expulsados de España os xudeus e mouriscos, toda persoa
debía ser de relixión católica, o que supoñía que tamén ía ser bautizada e
rexistrada nos libros parroquiais. É así que se pode dicir que unha vez
implantados os libros parroquiais, ninguén debía quedar fóra destes rexistros.
A finalidade de todos estes rexistros era acrecentar o control que a igrexa tiña dos seus fieis. Non se pode esquecer que os cristiáns entregaban o dezmo á igrexa, ademais de ser influídos nos seus derradeiros momentos da súa vida, ao tempo de administrarlles a extremaunción, en contribuír cos bens terreais á salvación da súa ánima. Esta práctica deu lugar á doazón de importantes patrimonios, e de diñeiro con destino á dedicación de misas, todo iso para alcanzar a salvación da súa ánima. Por outra banda pretendían controlar a recta observancia dos principios morais, controlando os matrimonios e os fillos lexítimos e ilexítimos, evitando os matrimonios por consanguinidade, e abrindo expedientes matrimoniais aos que pretendían contraer matrimonio para contar coa aprobación eclesiástica.
A finalidade de todos estes rexistros era acrecentar o control que a igrexa tiña dos seus fieis. Non se pode esquecer que os cristiáns entregaban o dezmo á igrexa, ademais de ser influídos nos seus derradeiros momentos da súa vida, ao tempo de administrarlles a extremaunción, en contribuír cos bens terreais á salvación da súa ánima. Esta práctica deu lugar á doazón de importantes patrimonios, e de diñeiro con destino á dedicación de misas, todo iso para alcanzar a salvación da súa ánima. Por outra banda pretendían controlar a recta observancia dos principios morais, controlando os matrimonios e os fillos lexítimos e ilexítimos, evitando os matrimonios por consanguinidade, e abrindo expedientes matrimoniais aos que pretendían contraer matrimonio para contar coa aprobación eclesiástica.
 |
| Primera página del primer libro de bautizados de la parroquia |
O Rexistro
Civil en España non se establece ata 1841, aínda que só nas capitais de
provincia e grandes poboacións, non sendo ata 1871 en que se universaliza o seu
uso, tal como coñecémolo hoxe en día. Os datos do Rexistro Civil de 1841 non se
conservan oficialmente, polo que só están dispoñibles e custodiados os
relativos ao Rexistro Civil de 1871. A conclusión é que, para calquera estudo
xenealóxico anterior a esa data, a única fonte de información dispoñible son os
libros parroquiais.
Aínda que a norma de transmitir o apelido paterno aos fillos xeneralizouse no século XVI, hai que sinalar que o uso do dobre apelido, paterno e materno, non se foi impoñendo ata ben entrado o século XVIII. Só a partir de 1850 pódese dicir que se xeneralizou o seu uso. Antes de 1800 poucas persoas usaban os dous apelidos, escollendo o do pai, o da nai ou outro calquera da familia. O dobre apelido non adquiriu forza legal en España ata o Código Civil de 1889, aínda que era usado xa nas inscricións do Rexistro Civil desde a súa creación en 1871 e mesmo anteriormente en Rexistros Hipotecarios e outros usos públicos. Como se desprende do anterior, O Código Civil veu dar forma legal a un uso do dobre apelido que xa era case xeral desde o inicio do século XIX.
Nas partidas de nacemento dos libros parroquiais de bautizados constan:
Data do bautismo e días transcorridos desde o nacemento
O nome do párroco
O nome do nado
O nome dos pais co seu primeiro apelido
Nome dos padriños, co seu lugar de residencia
Aproximadamente desde 1780 xa consta o nome dos avós, paternos e maternos co seu primeiro apelido.
Aínda que a norma de transmitir o apelido paterno aos fillos xeneralizouse no século XVI, hai que sinalar que o uso do dobre apelido, paterno e materno, non se foi impoñendo ata ben entrado o século XVIII. Só a partir de 1850 pódese dicir que se xeneralizou o seu uso. Antes de 1800 poucas persoas usaban os dous apelidos, escollendo o do pai, o da nai ou outro calquera da familia. O dobre apelido non adquiriu forza legal en España ata o Código Civil de 1889, aínda que era usado xa nas inscricións do Rexistro Civil desde a súa creación en 1871 e mesmo anteriormente en Rexistros Hipotecarios e outros usos públicos. Como se desprende do anterior, O Código Civil veu dar forma legal a un uso do dobre apelido que xa era case xeral desde o inicio do século XIX.
Nas partidas de nacemento dos libros parroquiais de bautizados constan:
Data do bautismo e días transcorridos desde o nacemento
O nome do párroco
O nome do nado
O nome dos pais co seu primeiro apelido
Nome dos padriños, co seu lugar de residencia
Aproximadamente desde 1780 xa consta o nome dos avós, paternos e maternos co seu primeiro apelido.
 |
| Ejemplo del deterioro que presentan algunos libros. |
O tema tratado
neste post seguramente terá pouco interese para a maioría, pero é un relato da
miña experiencia e da información que fun solicitando a medida que ía avanzando
no meu estudo. Ao comezo descoñecía a orixe histórica dos libros parroquiais e
a súa implantación e o porqué dos apelidos e como xurdiron. Sirva esta
información para quen poida ter algunha curiosidade sobre a materia,
mostrándolle o camiño que eu seguín.
A orixe dos apelidos sería tema para outro post, pero ao ser unha materia máis xeral, considero que non encaixa no obxectivo deste post relativo a temas relacionados coa nosa parroquia.
Pretendo seguir completando outras liñas de ascendentes da miña familia, labor que aínda me entreterá algúns anos máis. Non mencionei que, cando un cónxuxe provén doutra parroquia, a liña de investigación debe seguir nos libros desa parroquia, o que dificulta e alonga o tempo de procura.
Como dato estatístico dos primeiros 50 anos de libro rexistro de bautizados da nosa parroquia, é dicir, de 1655 a 1705, bautizáronse 524 nados, cunha media que excede lixeiramente os 10 nados por ano. Este dato pon de manifesto a puxanza da nosa parroquia naquela época.
Finalmente, só quédame agradecer ao noso párroco D. José a súa amabilidade e xentileza dándome todas as facilidades para consultar o libro que obra na parroquia, así como a orientación cara ao Arquivo Histórico Diocesano para continuar a miña investigación.
A orixe dos apelidos sería tema para outro post, pero ao ser unha materia máis xeral, considero que non encaixa no obxectivo deste post relativo a temas relacionados coa nosa parroquia.
Pretendo seguir completando outras liñas de ascendentes da miña familia, labor que aínda me entreterá algúns anos máis. Non mencionei que, cando un cónxuxe provén doutra parroquia, a liña de investigación debe seguir nos libros desa parroquia, o que dificulta e alonga o tempo de procura.
Como dato estatístico dos primeiros 50 anos de libro rexistro de bautizados da nosa parroquia, é dicir, de 1655 a 1705, bautizáronse 524 nados, cunha media que excede lixeiramente os 10 nados por ano. Este dato pon de manifesto a puxanza da nosa parroquia naquela época.
Finalmente, só quédame agradecer ao noso párroco D. José a súa amabilidade e xentileza dándome todas as facilidades para consultar o libro que obra na parroquia, así como a orientación cara ao Arquivo Histórico Diocesano para continuar a miña investigación.
|
ARBOL GENEALOGICO DE LA FAMILIA CARBALLO |
||
|
ESTIRPE CARBALLO |
CONYUGE |
|
|
10 |
Pedro Carballo (Requeixo) |
Constanza Gomez |
|
09 |
Amaro Carballo Gomez (Requeixo) |
Apolonia Blanco (Ordelles) |
|
C-09-08-1658 |
||
|
08 |
Antonio Carballo Blanco (Requeixo) |
Ana Gonzalez (Requeixo) |
|
22-06-1696 |
||
|
07 |
Juan-Vicente Carballo Gonzalez (Requeixo) |
Justina Alvarez (S.Esteban de Ribas de Sil) |
|
11/04/1737 |
||
|
06 |
Jose Carballo Alvarez |
Maria-Carmela Perez Gonzalez (Requeixo) |
|
1760-1780?? |
03/01/1775 |
|
|
05 |
Ramon Carballo Perez (Requeixo) |
Rosa Fuentefria Fernandez (Eiradela) |
|
01/10/1802 |
||
|
04 |
Manuel Carballo Fuentefria (Requeixo) |
Ana María Carballo Martinez (Saa) |
|
26/12/1846 |
09/07/1852 |
|
|
03 |
Antonio Carballo Carballo (Requeixo) |
Obdulia Martínez González (Requeixo) |
|
14/05/1884 |
09/06/1903 |
|
|
02 |
Ana-Maria Carballo Martinez (Requeixo) |
Manuel Dominguez Carballo (Armariz) |
|
23/08/1928 |
19/09/1925 |
|
|
01 |
Jose-Luis Dominguez Carballo (Armariz) |
|
|
13/05/1950 |
||
No hay comentarios:
Publicar un comentario