Luis Blanco Iglesias - Caído da División Azul

D. Luis Blanco Iglesias - Alférez Provisional - Membro da División Azul - Morto en combate en Rusia.
2016/11/16

Para ler este artigo na versión en castelán seguir o seguinte link:
https://lembranzasdearmariz.blogspot.com/2016/11/luis-blanco-iglesias-caido-de-la.html

 Para ler o artigo completo, clicar en "Seguir leyendo" que figura a continuación.

A casa onde se sitúa a Asociación de Veciños de San Ramón, como todos sabemos foi anteriormente escola das rapazas durante un certo tempo. Esta casa foi doada á parroquia por D. José Pérez Delgado, aínda que non puiden confirmar esta doazón. Esta antiga escola ten unha lápida onde se pode ler: 

"Grupo Escolar Luis Blanco Iglesias - 1.920-1.942"

Do mesmo xeito, na praciña da Torre, no enreixado da casa do que foi mestre dos rapaces na freguesía, D. José Blanco, tamén pode verse outra placa que reza:

"Plaza del Alférez Provisional."

Vou tentar relatar someramente os datos que puiden documentar a través das miñas investigacións na internet e en diversas fontes documentais, acerca dunha persoa nada no noso pobo e morta polos seus ideais na afastada e fría Rusia.

D. Luis-Ceferino Blanco Iglesias, naceu en 1.920, sendo fillo de D. José Blanco González, mestre nacional de Armariz, e de Dna. Basilisa Iglesias Sánchez. Non consta no libro de bautizados da freguesía, polo que podemos concluír que foi bautizado noutra igrexa. Foi voluntario a Alemaña integrando a División Azul, co grao de Alférez. En España pertencía ao Rexemento de Infantería 88 da VIII Rexión Militar. O 1 agosto 1.941 é asignado á 1ª Compañía de Transporte Hipomóvil e o 1 novembro 1.941 pasa á 2ª Compañía do Batallón de Reserva Móbil. Obtén a Cruz de Ferro de 2ª categoría o 27 abril 1.942. Figura enterrado en Rusia o 3 de marzo de 1.942 no cemiterio de Grigorowo, fila O.

Necrolóxica do seu rexemento militar publicado no diario de Ourense, La Región, o 12 de Abril de 1942.

Dada a deficiencia dos microfilms do diario La Región, paso a reproducir o texto:

“El Señor 
DON LUIS BLANCO IGLESIAS, 
Alférez del Regimiento de Infantería número 88, 
VOLUNARIO DE LA DIVISION ESPAÑOLA.

Murió heroicamente en su puesto de Honor por Dios y por la Patria. 
D.E.P.

El Coronel, Jefes, Oficiales, Suboficiales y Tropa de su Regimiento,

Ruegan a sus amistades una oración por su eterno descanso y la asistencia a los funerales que se celebrarán el próximo día 14, a las once horas, en la iglesia de Santa Eufemia del Centro, favor por el que les quedarán muy agradecidos.

Orense, 12 de abril de 1.942”

O 15 de abril de 1.942, tamén no Diario La Región, aparece a necrolóxica da súa familia:

Polas mesmas razóns da deficiencia dos microfilms do xornal, paso a reproducir o texto:

“El Joven 
DON LUIS BLANCO IGLESIAS,

Alférez del Regimiento de Infantería nº 88, 
VOLUNTARIO DE LA DIVISION AZUL,

Murió heroicamente en su puesto de honor por Dios y por España, a los 22 años de edad, habiendo recibido los Auxilios Espirituales. 
-D.E.P.-

Sus padres, D. José Blanco González (maestro nacional de Armariz) y doña Basilisa Iglesias Sánchez, hermano Amando (maestro nacional); tíos, primos y demás parientes,

Ruegan a sus amistades una oración por el eterno descanso de su alma y la asistencia a los funerales que tendrán lugar el día 17 de Abril, viernes, en la parroquia de San Cristóbal de Armariz, a las once de la mañana, por lo que le anticipan gracias.”

Aínda a miña nai lembra este funeral celebrado na igrexa de San Cristovo con asistencia multitudinaria. Á xente da freguesía uníronse os vindos doutros lugares e os compañeiros falanxistas do falecido. A ambos os dous lados do túmulo funerario da igrexa montaron garda compañeiros falanxistas uniformados. Dado o aprecio sentido polo pai do falecido, así como polas circunstancias do falecemento, houbo un gran sentimento e conmoción en toda a parroquia.

No mesmo diario de La Región, o 18 de abril de 1.942, segundo información da División Azul, tamén apareceu outra necrolóxica da Vella Garda de Falanxe, á que pertencía o falecido.
Reproduzo a continuación a recensión inserida no devandito xornal:

"Funerales en Armariz por un camarada de la Vieja Guardia

En la mañana de ayer se han celebrado en la parroquia de Armariz (Nogueira de Ramuín) solemnísimos funerales organizados por el Jefe provincial de Falange Española Tradicionalista y de las JONS por el descanso eterno del camarada de la Vieja Guardia Luis Blanco Iglesias, alférez del Regimiento 88 que como voluntario formaba parte de la División Española.

El camarada Garro, en representación del Jefe provincial del Movimiento hizo la ofrenda de coronas.

Los funerales fueron presididos por el padre del finado. El coronel Quintana, Jefe del Regimiento 88 y Gobernador militar de la plaza; camarada Garro, en representación del Jefe provincial del Movimiento y Gobernador civil; los capitales Carnicero y Hernando; el delegado provincial de excombatientes, camarada Ramón Salgado; un hermano del finado y las autoridades y jerarquías locales.

Como decimos, los funerales resultaron solemnísimos, rezándose a su terminación un responso.

La iglesia estaba completamente llena de fieles.

Una vez terminados los funerales, el coronel Quintana ofrendó una corona de laurel sobre el panteón de la familia del héroe, pronunciando allí su nombre: ¡Luis Blanco Iglesias!, que fue unánimemente contestado ¡Presente! ¡Arriba España!"

 

Lápida instalada no panteón familiar do cemiterio de San Cristovo de Armariz.

O grao militar de Luis Blanco na División Azul era de alférez. Na lápida do panteón familiar aparece co grao de tenente. Debo supoñer que foi ascendido a título póstumo.

Panteón familiar

No mes de xullo de 1962 foi descuberta unha placa en Luintra, capital do municipio, dedicándolle o nome dunha rúa, onde aínda segue presente ao día de hoxe. Este acto foi recollido polo diario El Pueblo Gallego de data 27 de xullo de 1962. No artigo relátase que, aproveitando unha visita do representante do Gobernador Civil para inaugurar diversas obras no concello, descubriuse a referida placa. Entre outras varias inauguracións, recolle literalmente a seguinte información:

".../... Otro equipo integrado por el delegado provincial de Organizaciones, don Rafael Outomuro Fernández, acompañado de otras jerarquías provinciales, inauguró en nombre del excelentísimo señor gobernador civil y jefe provincial del Movimiento, ..../... , en Luintra, un lavadero y abrevadero, la policlínica y casa del médico y otro lavadero. También descubrió una lápida, dando el nombre de una calle al primer caído de la División Azul, Caballero de la Cruz de Hierro "Teniente don Luis Blanco Iglesias", terminando con ello su visita a Nogueira de Ramuín, .../..."

Dedicación de rúa en Luintra, capital do concello de Nogueira de Ramuín

Descoñezo absolutamente a personalidade deste paisano, as súas virtudes ou defectos. O tributo que aquí rendo ao seu recordo está baseado soamente no seu valente xesto de iniciar unha aventura extremadamente perigosa, cuxos riscos eran coñecidos sobradamente antes do seu inicio. Moitos voluntarios foron por ideais políticos, outros por avanzar nos rangos da carreira militar, outros para redimir penas, en definitiva por múltiples razóns, que en ningún caso minguan a valentía de quen afrontou eses riscos, cuxo prezo podía ser a propia vida.

Cruz de Hierro de Segunda Clase - Condecoración concedida solo por acciones militares heróicas

A vocación militar do alférez Blanco Iglesias é evidente, seguramente influenciado pola tradición militar da familia. No propio cemiterio de San Cristóbal de Armariz figura unha antiga lápida dunha sepultura onde repousan os restos do seu antepasado Domingo Blanco Álvarez, Capitán de Infantería, falecido o 24 de abril de 1890. Pola súa banda o alférez Blanco, solicitara o ingreso na Academia Militar de Transformación, segundo consta no D.O. (Diario Oficial) num. 175 do 7 de agosto de 1942, figurando admitido na Academia Xeral Militar de Zaragoza no corpo de Infantería co número 825 da segunda convocatoria. Lamentablemente non puido regresar con vida da súa participación na División Azul.

Condecoración concedida en España a los miembros de la División Azul

D. José Blanco, o seu pai, coñecido no pobo como Don Pepe, foi mestre nacional, impartindo clases aos rapaces durante varias décadas na escola situada na casa xunto á igrexa. Naceu en 1.888 e morreu en 1.977 aos 89 anos. Eu tiven oportunidade de coñecelo, aínda que brevemente e de moi pequeno. O recordo que conservo da súa persoa é o dun home pequeno de estatura, co pelo branco e moi curto, lentes metálicas redondas, chosco, faltáballe un ollo, amable nas formas, educado e servizal. Eran moitos os que acudían na súa axuda para preencher impresos oficiais, redactar testamentos, liquidar impostos ou calquera xestión que requirise papelorio oficial. Froito desa entrega aos seus veciños eran os numerosos agasallos e atencións que recibía por San José, día do seu santo, data moi sinalada no santoral naquela época. Tamén lembro a súa afección ao coleizonismo, especialmente de selos de correos. Para aquela época, supoño que tiña unha colección considerable, froito de moitos anos de provisión e compra, aproveitando as súas relacións e viaxes á capital ou mesmo á Madrid, onde xa falaba do mercado de selos na praza Maior. En definitiva, o recordo que eu teño encaixa co dun mestre intelixente e inquieto, sociable e servizal, que se axusta a grandes liñas coa imaxe do mestre ideal daquela época. Froito do seu exemplo, tamén eu iniciei unha colección de selos que me acompañou durante varios anos na miña etapa de colexial. Xa cando eu era neno xubilouse continuando no posto de mestre nacional o seu fillo, D. Amando, home de carácter máis ríxido e serio. Tamén el era mutilado, tendo perdido un dos seus brazos, do que descoñezo as causas. Esta circunstancia non lle impediu a práctica do seu deporte favorito que era a caza.

Placa identificativa del personal militar

Paso a expoñer algúns datos históricos para enmarcar as circunstancias da participación de D. Luis Blanco Iglesias nesa acción militar nun lugar tan afastado do seu lugar de nacemento.

En 1.939, terminada a nosa Guerra Civil, comeza a Segunda Guerra Mundial cando as tropas de Alemaña cruzan a fronteira de Polonia o 1 de setembro do devandito ano.

Durante a nosa guerra civil, a pesar dos acordos de non intervención das potencias europeas, tanto o exército republicano como o exército sublevado recibiron axuda exterior de capital importancia, tanto en armamento e apoio loxístico como en continxentes humanos.

O Exército da República recibiu unha cuantiosa axuda en material procedente maioritariamente de Rusia, aínda que tamén doutros países europeos, finalmente pagado coas reservas de ouro do Banco de España, que foi enviado a Rusia durante a guerra. No que respecta á achega de combatentes, creáronse as Brigadas Internacionais á instancia da Internacional Comunista, encargándose da súa posta en marcha o Partido Comunista Francés. Os seus compoñentes procedían maioritariamente de membros do partido comunista francés, aínda que tamén había batallóns doutras nacionalidades, especialmente do Reino Unido e Estados Unidos, ademais dalgúns coñecidos intelectuais e idealistas da época, que xogaron tamén un papel importante no exército republicano. O seu continxente medio foi duns 20.000 homes, participando nas distintas substitucións un total duns 60.000, sufrindo 15.000 baixas.

Pola súa banda, Hitler axudou ao exército nacional coa achega da Lexión Cóndor, consistente en escuadrillas de avións, cun total de 136 aparellos, que participaron de forma determinante no desenvolvemento da contenda, destacando, entre outras operacións, o bombardeo da poboación vasca de Guernica. Tamén recibiu axuda en carros de combate e artillería pesada. Esta achega alemá tiña tamén a finalidade de probar o material e as tácticas que logo serían de vital importancia na guerra europea a piques de comezar. No curso da guerra chegaron a enviar, conxuntamente con Italia, un total de 600 avións. O continxente de efectivos da Lexión Cóndor alcanzou os 5.000 homes, aínda que no transcurso da guerra, e nos distintos servizos, chegaron a participar uns 15.000 nas distintas substitucións, cunhas 300 baixas en total.

Tamén a Italia de Mussolini contribuíu con soldados e material. Achegou un Corpo Truppe Volontarie, que chegou a contar con 44.000 homes desprazados a España, ademais de escuadrillas aéreas e material blindado.

Terminada a guerra civil, España quedou esnaquizada, empobrecida e famenta. Aínda que houbo intentos para que España se aliñase no conflito europeo, Franco conseguiu permanecer neutral. Cando en 1.941 Alemaña declarou a guerra a Rusia, Franco atopou o medio de devolver o favor recibido de Hitler, xa que, sen implicarse no conflito global europeo, decidiu crear unha división de voluntarios que fosen loitar á fronte rusa, como contribución á loita contra o comunismo, iniciando a súa creación en xuño de 1.941.

Para evitar unha intervención de militares españois, que supoñería romper a neutralidade no conflito, convocouse unha división de voluntarios, abríndose bandeiríns de enganche en toda España. Dado o ambiente patriótico da época pronto se superou con fartura o número requirido para compoñer unha división, que era duns 18.500 homes. O excedente de voluntarios iría substituíndo aos caídos e feridos para que todos tivesen a oportunidade de loitar na fronte rusa. É importante comprender que aínda que moitos dos alistados eran militares, fixérono a título individual e non vestindo o uniforme do exército español. Este corpo expedicionario inicialmente chamouse División Española de Voluntarios (DEV). Posteriormente chamouse División Azul pola cor das camisas falanxistas que levaban os voluntarios. A maioría eran membros da Falanxe, do SEU (Sindicato Español Universitario) e militares ou licenciados da guerra civil española. Unha vez integrados na Wehrmacht, constituíu a División 250 do exército alemán, comandada inicialmente polo xeneral Agustín Muñoz Grandes.

Despedida de la División Azul en Madrid

Despois dun período breve de formación, e xa co uniforme e as armas alemás, son enviados á fronte rusa a finais de agosto de 1.941, aínda que non chegan ao seu destino ata finais de setembro, despois dunha longa viaxe en tren ata a fronteira de Polonia con Rusia, debendo continuar a pé unha longa marcha de máis de 1.000 kms., establecendo o seu primeiro emprazamento preto de Smolensk. Non vou relatar aquí as accións militares da División Azul, pero si me limito a sinalar que, en liñas xerais, o seu campo de acción foi a zona de Leningrado, chamada anteriormente San Petersburgo, onde se desenvolveron encarnizadas batallas, cercando esa cidade duns 3.000.000 de habitantes, asediada durante case tres anos, cun custo en vidas humanas superior ao millón, froito da fame, o frío e as armas.

É recoñecido o valor con que loitou a División Azul, sendo moi coñecida a opinión de Hitler:

"Lera na historia que o soldado español era o mellor do mundo, e agora, véndoos na fronte rusa, comprobeino.

A división española loita en primeira liña sen interrupción, nun dos sectores máis difíciles e de decisiva importancia para os combates defensivos. Deste xeito a División Azul ten feito a máis alta honra á súa Patria na grande loita anticomunista.

Cando a División Azul regrese a España teremos que expresar, tanto a ela, como ao seu bravo xeneral, o recoñecemento debido a unha lealdade e a unha valentía levadas ata a morte."

Tamén é moi citada a opinión do Xeneral de Artillería Jürgens, Comandante Xeral do XXXVIII Corpo de Exército da Wehrmacht:

"Se na fronte atopádesvos a un soldado mal barbeado, lixoso, coas botas rotas e o uniforme desabotoado, cadrádevos ante el, é un heroe, é un español "

Estímase que en total chegaron a participar na División Azul, entre 45.000 e 47.000 homes, nas distintas substitucións. As cifras de vítimas falan por si soas do valor e arroxo dos combatentes, sempre nos lugares de maior perigo: 4.954 mortos na fronte, 8.700 feridos, 2.137 mutilados e 372 foron feitos prisioneiros polo exército ruso. Destes prisioneiros só uns poucos sobreviviron aos longos anos de privacións e traballos forzados durante o seu cativerio nos gulags, campos de traballo soviéticos en Siberia. A maior parte dos prisioneiros españois da División Azul tiveron que esperar ata doce anos para ser liberados, feito que só ocorreu tras a morte de Stalin. Os 220 homes que sobreviviron foron repatriados de Siberia a Odesa e de alí a España en 1.954, chegando ao porto de Barcelona o 2 de abril dese mesmo ano no barco grego Semíramis, fretado pola Cruz Vermella.

Moitos dos caídos en combate están enterrados no cemiterio de Novgorod, en Rusia. Outros seguen enterrados onde caeron, sobre todo en Krasny Bor, onde o 10 de febreiro de 1.943 houbo 2.200 baixas en combate. Canto máis se profunda nos detalles das distintas batallas nas que participou a División Azul, maior é a admiración por eses homes. Non só loitaban valentemente nos lugares de maior perigo como carne de canón para abrir vías de penetración no exército inimigo ou frear ofensivas irresistibles, senón que deberon facelo nunhas condicións climáticas case insoportables, con termómetros por baixo dos 50º baixo cero.

Enterro do Falanxista Silvio Viso en Castrelo de Miño - O funeral de Luis Blanco debeu ser semellante

Con independencia da ideoloxía que cada un poida ter, creo que é de xustiza recoñecer a valentía destes homes, que guiados por uns ideais nos que crían, foron a unha terra estraña a loitar en condicións extremas, deixando alí a súa vida moitos deles, contribuíndo a manter un altísimo prestixio militar español equiparable ao que alcanzaron os Terzos Vellos nas súas campañas europeas durante os reinados da Casa de Austria.

Tendo en conta a data da súa morte, o alférez Luis Blanco posiblemente tomou parte nas distintas accións militares que se indican a continuación, coincidentes coas primeiras accións militares da división e antes do seu traslado ao cerco de Leningrado.

O Alférez Luis Blanco foi trasladado á segunda compañía do Batallón de Reserva Móbil 250, alcumado "Tía Bernarda". Debido a que o Batallón se atopaba repetidamente nas peores situacións da fronte, acabou sendo coñecido popularmente como a tía Bernarda, termo coloquial entre os "guripas", que así gustaban de chamarse os divisionarios.

O Batallón de Reserva Móbil 250 era unha das mellores unidades da División Azul. Aínda que nos organigramas organizativos aparecía encuberto como batallón depósito, servía en realidade como forza de choque, xa que estaba composto na sua maior parte por tropas de Regulares e da Lexión. Encargouse o mando desta unidade de elite ao comandante Fernando Oses Armesto.

O 7 de xaneiro de 1.942 empeza a Ofensiva de Lyuban, unha grande operación cuxo obxectivo para o exército vermello era atravesar as liñas do río Voljov, que comunica os lagos Ilmen e Ladoga, para romper o cerco sobre Leningrado. Nun dos combates, 543 soldados alemáns quedaron atrapados na localidade de Vsvad ao sur do Lago Ilmen. O outono anterior, a división española creou unha compañía de esquiadores, por razóns operativas ordenado polo mando alemán, e a estes ordenóuselles a misión de acudir en rescate dos alemáns. O día 10 comezou a marcha a través do lago conxelado, tardando 11 días en alcanzar a posición alemá na beira sur e liberalos. No traxecto, con tormentas de neve e temperaturas inferiores aos -50º, a compañía sufriu máis de 100 baixas por conxelacións graves. Case unha vintena de soldados sufriron a amputación de ambas as pernas. A Compañía recibiu por iso 32 Cruces de Ferro, sendo unha das máis condecoradas dos exércitos do norte.

Cartel conmemorativo de la presencia de la D.A. en Novgorod - Grigorowo antes de su traslado

Plano de distribución de tumbas en el cementerio de Grigorowo

Vista del cementerio de Grigorowo

Tributo y despedida de un compañero

Tras repeler a ofensiva vermella, a fronte estabilizouse o resto do inverno, participando a división nalgúns golpes de man. Ao comezo de marzo, varios xenerais deseñan a Operación Predador, cuxo obxectivo era acabar cunha posición soviética que resistía ao oeste do Voljov desde a ofensiva de inverno. A operación comezou o 15 de marzo, e participaron inicialmente nela o Batallón Román e algúns grupos de artillería. No transcurso da batalla, e nos meses seguintes, máis unidades españolas sumáronse a combater a bolsa, ata que o 28 de xuño, trala rendición do xeneral Vlasov, o OKW (Oberkommando der Wehrmacht) proclamou a súa vitoria na fronte do Voljov. As operacións españolas chegaban ao seu fin neste escenario. Nestes enfrontamentos aconteceu a morte do alférez Luis Blanco.

Acreditación de los servicios prestados en la zona de Novgorod

A partir deste momento asígnanselle á División Azul outros obxectivos. É trasladada máis ao norte para participar no cerco de Leningrado. Alí ten unha actuación heroica na batalla de Krasny Bor, freando o avance do exército vermello moi superior, con 45.000 efectivos, equipado ademais con armamento pesado e apoio aéreo, que tentaba romper o bloqueo da cidade. O 10 de febreiro de 1.943 a división sufriu 2.200 baixas, pero causando 14.000 baixas no exército soviético. Algunhas compañías da división azul foron totalmente exterminadas e outras perderon un 75% dos seus efectivos, o que dá idea das condicións de extrema dureza e heroísmo dos homes que alí loitaron, sen esquecer o inferno que supoñía o inverno ruso, escribindo unha das páxinas máis gloriosas dos soldados españois.

Ilustro a continuación este artigo con fotografías tomadas da web e que supoño libres de dereitos de autor. Agradezo sinceramente o esforzo que realizaron numerosos estudosos da División Azul para documentar toda a súa historia e que comparten os seus coñecementos na web, para que outros podamos gozar da devandita información e contribuír ao recoñecemento duns feitos certamente históricos.

Tributo a los caídos de la División Azul

Recreación de combates en Rusia - pintor Augusto Ferrer-Dalmau

Recreación de las duras marchas en las heladas estepas - pintor Augusto Ferrer-Dalmau

Recreación del Comandante Antonio Barrera - pintor Augusto Ferrer-Dalmau

Recreación de un soldado en el campo de batalla - pintor Augusto Ferrer-Dalmau

 

OUTROS CAIDOS DO CONCELLO DE NOGUEIRA DE RAMUÍN 

Da documentación que examinei para escribir este artigo, tamén se desprende que houbo outros caídos da División Azul do noso municipio, que merecen o noso recordo e tributo. Non teño en absoluto a certeza de que estean todos, pero a continuación relaciono aqueles de quen tiven coñecemento. Figura un soldado de Lobaces, que pertence ao concello de Esgos, pero dada a proximidade e relacións de veciñanza coa nosa parroquia, permítome incluílo tamén. 

 

Soldado Manuel Vázquez Seoane. Nogueira de Ramuín. Fillo de Victor Vázque Rivada e Concepción Seoane Rodríguez. +19-11-41. 

Soldado Enrique Novoa Fernández. Villar de Cerreda. Fillo de Aurora Novoa Fernández. +12-10-41. 

Soldado Abelardo Laso Perdiz. Lobaces-Esgos. Fillo de Darío Laso Penín e Ramona Perdiz Melón. +6-1-42. 

Madre condecorada con la cruz de su hijo caído en el frente

Soldados aprendiendo vocabulario alemán

Imagen del Alferez Ricardo Sanz, no muy distinta de la que podría tener Luis Blanco Iglesias

 

OS PRISIONEIROS DA DIVISION AZUL

Prisioneros de la División Azul repatriados en 1954

 

Capítulo á parte desta xesta merecen os prisioneiros da División Azul capturados polo Exército Vermello. Dada a magnitude da contenda foron realmente poucos, calcúlase que 464. Tan reducido número explícase porque loitaban ata morrer antes que renderse, debido á case certeza de que ían ser executados se eran capturados. Os voluntarios estranxeiros, especialmente os españois que ían enfrontarse á ditadura estalinista, eran executados directamente no campo de batalla como consigna política pola inquina de Stalin contra o réxime de Franco. Se algún ferido atrasaba a marcha tamén era executado ao instante.

Despois das torturas, conxelacións, malnutrición, traballos forzados e enfermidade, sobreviviron menos de 300. Despois de que os prisioneiros alemáns, italianos, franceses e doutras nacionalidades foron liberados, os españois continuaron encarcerados. Só despois da morte de Stalin, e como resultado das xestións da Cruz Vermella Internacional, púidose conseguir a liberación dos sobreviventes nos gulags siberianos.

En 1954, concretamente o 2 de abril, no mercante grego “ Semíramis” chegaron a Barcelona 286 repatriados españois. Deles, 248 soldados da División Azul e 38 republicanos de esquerdas. Finalmente chegaban aos seus fogares despois de 12 anos de penalidades difíciles de describir. As diferenzas prácticas entre os campos de concentración alemáns e os gulags rusos eran poucas. Nuns morríase nas cámaras de gas e nos outros de conxelación, malnutrición e extenuación polos traballos forzados aos que foron sometidos. Como testemuño da vida nos gulags podo citar a obra de Torcuato Luca de Tena, “Embajador en el infierno”, na que constrúe a obra sobre os relatos dos repatriados despois de convivir con eles durante a travesía que os devolvía ao mundo despois de tan traumático cativerio.

Como testemuño humano da realidade destes prisioneiros, localicei unha entrevista realizada no diario ourensán La Región na súa edición do 1 de abril de 1954 á nai dun dos repatriados. É unha entrevista que individualiza a un dos retornados e reflicte a angustia das familias que os deron por mortos durante moitos anos. Por outra banda, vemos a realidade social do retornado, moi distinta en cada caso en función das motivacións do alistamento na División Azul. O repatriado ao que se refire esta entrevista alistouse con 16 anos, volvendo con 29 anos despois de pasar 11 anos nun gulag. 

Llegada de los prisioneros de la División Azul repatriados en 1954

 

“Sobre la marcha – La Región - 01/04/1954

La madre del repatriado orensano

Entre los 286 repatriados de la Unión Soviética que en estos momentos se hallan camino de España a lo largo del Mediterráneo, viene uno que es orensano de nacimiento y que tiene su residencia en nuestra capital. Se llama Rudesindo Graña Carballo. Otros tres de estos ex cautivos tienen sus familiares en pueblos de la provincia, pero de éstos ninguna noticia ha llegado todavía hasta nosotros.
Puesto a localizar a los parientes de Rudesindo, fue tarea fácil dar con su madre. Me lo dijeron en la Plaza de Abastos.
- ¿La señora Sinda? Allá abajo, en Villa Valencia, la puede encontrar usted.
Luego vinieron las señas al detall. El bajo de una gran casa, a mano derecha y otras particularidades, que me permitieron identificarla mucho antes de llegar a ella.
Cuando estuve ante el bajo indicado vi a una mujer que se hallaba pelando patatas. Era la hora en que las amas de casa preparan la comida. Pregunté:
- ¿Vive aquí la madre de Rudesindo Graña Carballo, que viene ahora de Rusia?
Ella me miró con fijeza y dijo, lacónicamente:
-Yo soy su madre.
Sentada como estaba, no pude apreciar bien su aspecto. Vestía una bata negra y su rostro denotaba sufrimiento. Durante unos segundos permaneció sumida en su faena. Yo eché una rápida ojeada en torno. Se veían dos habitaciones humildísimas, pero también muy aseadas.
-Me llamo como él. Rudesinda. Es mi único hijo.
- ¿Qué edad tiene usted ahora?
- Sesenta y cuatro años, aun no cumplidos. Estoy, para entrar en ellos.
- ¿Y él? ¿Cuántos tiene?
- Hizo los 29 el día diez de enero.
- Marchó muy joven entonces, ¿no?
- Cuando tenía diecisiete años menos tres meses. Se fue voluntario.
- Todos se fueron voluntarios.
Ha dejado a un lado las patatas que tenía en el regazo y conversa conmigo completamente despreocupada ya de su quehacer doméstico. Aún tiene el pelo negro y la tez lisa.
- Cuando llegue —le digo— va a llevarse una sorpresa.
- ¿Usted cree?
- Claro. No va o notar los años que pasaron desde que se fue.
- ¡Si fuese como usted dice!
Habla con parsimonia, con voz en la que no hay estremecimientos emotivos, porque la emoción verdadera aún espera el momento en que ha de manifestarse con toda la intensidad.
- ¿Le escribió mucho desde el frente?
-No. Poco. No pudo hacerlo más. El 17 de octubre marchó de aquí para Logroño, donde estuvo cosa de un mes. Después, una vez en Rusia, mandó algunas cartas más que yo tengo guardadas, como recuerdo.
- ¿Pensando en que no volvería?
- Sí, señor, porque aun cuando a mí me comunicaron que figuraba como desaparecido, yo lo di por muerto.
- ¿Es por él por quien trae luto?
- Por él.
- ¿Cuando desapareció?
- Según me dijeron, el 10 de febrero del año 43 cayó herido y fue hecho prisionero. Esto lo sé por unos compañeros de él que volvieron cuando se disolvió la División Azul.
- ¿Cuándo supo que vivía?
- En octubre del año pasado. Un teniente alemán, compañero suyo en el campo de concentración fue puesto en libertad por los rusos. Ese compañero le escribió una carta al señor Alcalde comunicándole que mi hijo se encontraba bien, y el alcalde me lo dijo a mí.
- ¿Fueron esas las únicas noticas?
- Hasta hace unos días, que recibí una carta de Madrid pidiéndome datos míos.
- ¿Cobró usted algo durante estos años?
- Me han estado pagando una pensión, como madre de desaparecido en guerra.
- Dígame ¿trabajaba su hijo en algo, antes de marchar voluntario?
- En una fábrica de mosaicos. Pero lo habían despedido unos quince días antes por falta de material. Entonces quedaron cesantes tres secciones de obreros.
-Habrá llevado una gran alegría al recibir tan buena nueva ¿no?
Ahora las lágrimas asoman a sus ojos y hay un ligero temblor en su voz.
- Usted figúrese. Once años sin verlo, dándolo por muerto, y ahora… Antes de marcharse, pasó un día entero despidiéndose de los amigos. Tenía muchos, porque él es muy bueno y todo el mundo le quiere. Cuando llegó a casa, a las once de la noche, me dijo: “Mamá, prepárame la mochila”. Y yo le metí en ella algunas cositas, y le di algún dinero, muy poco, porque una no tiene y cuando no se tiene no se puede dar.
- ¿Recibió él algún envío suyo en el frente?
- Yo sólo le mandé dinero por dos veces a Logroño. Veinte pesetas cada una. ¡Qué no le hubiera mandado, de haber podido!
- Pero, bueno, ahora, en cuanto venga, se arreglará todo ¿no cree?
- Eso espero. Además, ya me han dicho que, si no está enfermo, lo colocarán enseguida. Mi gusto sería que después de tantas penalidades como habrá pasado no hiciese nada de nada durante algún tiempo. Pero, ya ve usted como vivimos. Dígalo usted, por favor.
Y yo claro que lo digo.
F. ALVAREZ ALONSO”

 

Miembros de la división recuperándose de las heridas de guerra

 

NOTA FINAL.- As cifras indicadas no artigo varían segundo as fontes consultadas. Procurei ser obxectivo tanto nas cifras como na descrición dos feitos, consultando fontes distintas e adoptando unha posición intermedia que parece a máis probable. O que queira profundar no estudo do tema da División Azul ten multitude de obras publicadas, tanto de historiadores como das experiencias persoais dos participantes divisionarios que reflectiron en numerosos libros.

Recordatorio do Cabo de Ano do Alferez Luis Blanco Iglesias

Agradezo especialmente a documentación existente dos membros da división falecidos e as súas circunstancias, e en xeral da organización da unidade e as súas diversas vicisitudes, que aparecen na páxina http://memoriablau.es/index.php.

O escritor e académico Arturo Pérez-Reverte escribiu un artigo en XL Semanal de data 1 de xullo de 2018, na súa sección Patente de Corso, co título de "Los españoles del lago Ilmen", no que coa súa habitual mestría relata unha acción heróica dun grupo de espedicionarios que considero un exemplo do alí vivido, tanto pola dureza das condicións climáticas como do heroísmo demostrado. Pode ser lido na seguinte ligazón:

Los españoles del lago Ilmen

 

Inserto a continuación a simboloxía utilizada pola División Azul ou as organizacións políticas que a impulsaron: Falange Española e seu sindicato de estudantes, o Sindicato Español de Estudantes (SEU).